“Ik lijd al meer dan een halve eeuw aan de Delvaux-ziekte!” verzamelaar Pierre Ghêne

Surrealisme

Paul Delvaux (1897 – 1994) staat in onze kringen bekend als een boegbeeld van de surrealistische schilderkunst. Wanneer we aan zijn kunstwerken denken, zien we onwillekeurig beelden van mysterieuze, naakte vrouwen die, in zichzelf gekeerd, stil en doelloos in een verstard decor van een antiek theater ronddwalen. Op de achtergrond ligt er een treinstation of staan er skeletten.

Ontdekking van het surrealisme

Zelf wilde de kunstenaar echter geen surrealist genoemd worden. Paul Delvaux startte zijn carrière als expressionist. Tijdens een bezoek in 1934 aan de surrealistische tentoonstelling 'Minotaure' in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, geraakte hij in de ban van het werk van Giorgio de Chirico, een grondlegger van de metafysische schilderkunst. Vanaf dan duiken er steeds meer surrealistische en magisch-realistische elementen op in de schilderijen van Paul Delvaux. Even terzijde, ook René Magritte werd door Giorgio de Chirico sterk beïnvloed .

Het echtpaar Nicole en Pierre Ghêne-Rahm verzamelt Delvaux' werken sinds 1962. Hun collectie concentreert zich op de periode voor en na de topperiode van de schilder. Daarom is hun verzameling minder bekend. Het feit dat de collectie in privébezit is, helpt haar bekendheid ook al niet verder. Verzamelaar Pierre Ghêne meent dat de ideale situatie zou zijn dat zijn collectie met die van het Museum van Schone Kunsten in Brussel en die van de Stichting Paul Delvaux uit Sint-Idesbald zouden samengevoegd worden.

Nu stelt het Museum van Elsene de Ghêne-collectie tentoon. Dat museum is trouwens een heel interessant museum, zij het een wat verborgen museum, dat bij het grote publiek niet zo bekend is. Nochtans loont enkel de permanente collectie al de moeite om ervoor naar Elsene te reizen! Het museum bezit belangrijke negentiende en twintigste eeuwse Belgische kunst. Momenteel worden de zalen, waar deze collectie uitgestald wordt, gerenoveerd. Vanaf 25 februari 2015 krijgt de bezoeker de permanente collectie opnieuw te zien.

Dit is al de derde tentoonstelling, die het Museum van Elsene aan Paul Delvaux wijdt, met telkens werk uit de collectie Ghêne. Eerder waren er 'De Bronnen Van Het Oeuvre' in het najaar van 2010  en ‘Paul Delvaux, Het Ontstaansproces Van Zijn Werk' eind 2012.  En nu is er dus 'Paul Delvaux Onthuld'.

Zes thema's

'Paul Delvaux Onthuld' toont een tachtigtal werken, zowel schilderijen, inkttekeningen als aquarellen. De werken zijn in zes thema's geordend. De bezoekersgids vermeldt per onderwerp steeds één schilderij ter illustratie: vrouwengestalten met 'De Droom' uit 1944; poëzie, mysterie en fantastisch universum met 'Paleis In Puin' uit 1935; droomwereld met 'Vrouw Voor Een Spiegel' uit 1948; de reis als ontsnappingsmiddel met 'De Spoorwegarbeiders' uit 1922; tussen eenzaamheid en bezinning met 'De Tafel' uit 1948; theater van de dromen met 'De Courtisanes' uit 1944.

Tussen een landschap als 'Landschap In Spy' (1947) en 'Les Squelettes' heeft de schilder een enorme weg afgelegd. Het meest monumentale werk is 'Compositie Met Soldaten En Figuren'. Dat is een expressionistisch werk, dat sterk door Permeke en het Vlaams expressionisme beïnvloed is. Als je enkel de surrealistische wereld van Paul Delvaux kent, zal je de 'Haven Van Brussel' of landschappen als 'De Wandeling Bij Het Rode Klooster' niet vlug als zijn werk herkennen. Ik zou ze alleszins nooit als een Delvaux bestempeld hebben...

De catalogus werkt de zes thema's verder uit. Voor elk ervan werd een conservator, een kunstcriticus, een filosoof of professor aangesproken om er een essay aan te wijden. Het boek ligt voor negenentwintig euro in de museumwinkel te koop.

Otto Lidenbrock

Voor zijn eerste communie kreeg Paul Delvaux een boek van Jules Verne cadeau. Later beschouwde hij de Franse sciencefictionschrijver als zijn lievelingsauteur. De verhalen van Jules Verne werden daarmee één van zijn inspiratiebronnen. Er hangt een tekening van geoloog Otto Lidenbrock uit Verne's 'Reis Naar Het Middelpunt Der Aarde', Hiernaast worden “wetenschappelijke onderwerpen” als 'Lofzang Van De Astrologie' (sic, de titel spreekt van astrologie en niet van astronomie) en 'Neanderthal' getoond.

Brand

'Paul Delvaux Onthuld' mag je zeker niet als een retrospectieve zien. Het publiek krijgt op een uitzondering na geen monumentale schilderijen te zien. Ook zijn bekende werken ontbreken haast allemaal. Wel biedt de tentoonstelling een unieke kans om zelden getoonde werken uit privébezit te ontdekken. Heel bijzonder is het tweeluik 'Brand' uit 1935. Vandaag zijn het twee afzonderlijke doeken die duidelijk ooit een enkel paneel vormden: op het ene doek prijkt een naakte vrouw en op het andere deel een geklede vrouw die door een open raam naar een brand kijkt. Enkel dit tweede deel was bekend als 'Brand' en wordt in het Museum van Schone Kunsten bewaard. Paul Delvaux heeft het oorspronkelijke doek ooit zelf in twee verdeeld en heeft de figuur op het “verloren” paneel overschilderd. Waarom deed hij dat? Hier bestaan meerdere verklaringen voor. Een versie van het verhaal zegt dat zijn moeder aanstoot nam aan weer een naakte vrouw op de doeken van haar zoon en die dan nog eens een prostituee zou voorstellen. Nu worden de twee delen voor het eerst weer samengebracht.

De tentoonstelling is niet te missen voor wie een vollediger beeld van Paul Delvaux als kunstenaar wil leren kennen, voorbij het cliché van “de surrealist”.

PAUL DELVAUX ONTHULD
23 oktober 2014 tot 18 januari 2015
Museum van Elsene, Jean Van Volsemstraat 71, 1050 Elsene

BELGISCHE KUNST: TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID
26 februari 2015 tot 31 mei 2015
Museum van Elsene, Jean Van Volsemstraat 71, 1050 Elsene

PAUL DELVAUX ONTHULD
Teksten van Georges Banu, Olivier Cousinou, Michel Draguet, Danièle Gillemon, Denis Laoureux, Laura Neve, Baldine Saint Girons, Jacques Sojher
Snoeck edities / 224 pagina's / 90 kleur illustraties / 29 euro
ISBN 978-94-6161-196-3 / beschikbaar in Nederlands en Frans

Meer info:
www.museumvanelsene.be

Frank Beckers