BEELD VAN DE MAAND
“Schilderijen zijn te hard. De dingen die ik wil laten zien zijn mechanisch. Machines hebben minder problemen. Ik zou graag een machine zijn. Jij niet?” Andy Warhol, 1963.
Storm-op-komst
De Warande in Turnhout en het multidisciplinaire kunstenfestival STORMOPKOMST onderzochten dit voorjaar de relatie mens machine. Dit resulteerde in de tentoonstelling ‘Mens en Machine’ die tot zondag 22 mei in de Warande kon bezocht worden. Curator Annelies Nagels koos hiervoor enkele hedendaagse kunstwerken. Ze keek daarbij niet zozeer door de bril van de ingenieur, maar wel door de bril van de kunstenaar. In haar inleidend essay merkt de curator op dat de grens tussen kunst en wetenschappen afbrokkelt. Sommige hedendaagse kunstenaars treden in de voetsporen van Leonardo Da Vinci en worden kunstenaar-ingenieur.
In het kader van ‘Mens en Machine’ nodigde de Warande op 18 april het ‘Turnhouts Wetenschapscafé’ uit. Socioloog Ben Caudron sprak er in zijn lezing ‘De Technologie Van De Toekomst’ over robotica en Artificiële Intelligentie.
De tentoonstelling opende met de uitroep van Andy Warhol uit 1963 dat hij een machine wilde zijn. Onmiddellijk daarachter komt het meest poëtische deel: de strandbeesten van Theo Jansens. De Nederlander ontwerpt sinds 1990 machines die over het strand lopen. Zijn eerste, nog primitieve beesten, evolueerden naar kunstmatige beest, die steeds zelfstandiger kunnen “leven”. In Turnhout zag je er een mini-exemplaar van. Met een haardroger kon je de wind die het schaalmodel in beweging zet, simuleren. Een video liet de “echte” strandbeesten in al hun pracht zien. De kunstenaar droomt er ondertussen van dat zijn strandbeesten “ooit echt als een kudde rustig ‘hun leven kunnen leiden’”.
In het kader van ‘Mens en Machine’ nodigde de Warande op 18 april het ‘Turnhouts Wetenschapscafé’ uit. Socioloog Ben Caudron sprak er in zijn lezing ‘De Technologie Van De Toekomst’ over robotica en Artificiële Intelligentie.
De tentoonstelling opende met de uitroep van Andy Warhol uit 1963 dat hij een machine wilde zijn. Onmiddellijk daarachter komt het meest poëtische deel: de strandbeesten van Theo Jansens. De Nederlander ontwerpt sinds 1990 machines die over het strand lopen. Zijn eerste, nog primitieve beesten, evolueerden naar kunstmatige beest, die steeds zelfstandiger kunnen “leven”. In Turnhout zag je er een mini-exemplaar van. Met een haardroger kon je de wind die het schaalmodel in beweging zet, simuleren. Een video liet de “echte” strandbeesten in al hun pracht zien. De kunstenaar droomt er ondertussen van dat zijn strandbeesten “ooit echt als een kudde rustig ‘hun leven kunnen leiden’”.
Werkende en niet-werkende machines
De strandbeesten en hun ontwerptekeningen doen natuurlijk aan Panamarenko denken. De Antwerpenaar was in Turnhout aanwezig met zijn ‘Meikever’. Dit werk dateert al van 1975. Indertijd demonstreerde hij de kever tijdens een performance op het Flageyplein in Brussel. Het metalen beest is via een draad verbonden met een elektrische batterij die in een koffertje steekt. De kunstenaar liet zijn creatie met de vleugels fladderen en het beest steeg zowaar op! Helaas geraakte de meikever uit evenwicht en stortte neer. Panamarenko herstelde weliswaar de schade, maar zijn kever zou nooit meer vliegen.
Even verder stond de duikboot ‘Pontus Sub Marea’ van Gerard van Lankveld, een staaltje outsider kunst. De man trekt zich thuis in Noord-Brabant terug in zijn zelf gebouwde keizerrijk ‘Monera Carkos Vlado’. Dat beschouwt hij als zijn “schuilplaats voor de wereld van buitenaf”. De onderzeeër behoort nu tot de collectie van het Museum Guislain uit Gent, dat bekend staat om zijn uitgebreide verzameling outsiderkunst.
Het thema mens-machine is een klassieker in sciencefiction. Daarom waren er meerdere SF-werken te zien. Zo werd er een fragment uit ‘Metropolis’ uit 1927 van Fritz Lang getoond en waren er tekeningen van François Schuiten.
Helaas sloeg de vloek van de mechanische, kinetische en elektronische kunst ook in Turnhout toe: techniek laat het soms afweten. Computerschermen waarop een game gespeeld kan worden of waarop een documentaire draait, zijn dan buiten werking, motortjes geraken geblokkeerd, een mechanische arm is afgebroken of ander technisch euvel. Toen ik aan de indrukwekkende ‘Dog’, de drieëneenhalve meter hoge stalen waakhond van Freerk Wieringa passeerde, bleef het werk onbeweeglijk stil. Op een kaartje las ik als verklaring: “DEFECT!!”.
Even verder stond de duikboot ‘Pontus Sub Marea’ van Gerard van Lankveld, een staaltje outsider kunst. De man trekt zich thuis in Noord-Brabant terug in zijn zelf gebouwde keizerrijk ‘Monera Carkos Vlado’. Dat beschouwt hij als zijn “schuilplaats voor de wereld van buitenaf”. De onderzeeër behoort nu tot de collectie van het Museum Guislain uit Gent, dat bekend staat om zijn uitgebreide verzameling outsiderkunst.
Het thema mens-machine is een klassieker in sciencefiction. Daarom waren er meerdere SF-werken te zien. Zo werd er een fragment uit ‘Metropolis’ uit 1927 van Fritz Lang getoond en waren er tekeningen van François Schuiten.
Helaas sloeg de vloek van de mechanische, kinetische en elektronische kunst ook in Turnhout toe: techniek laat het soms afweten. Computerschermen waarop een game gespeeld kan worden of waarop een documentaire draait, zijn dan buiten werking, motortjes geraken geblokkeerd, een mechanische arm is afgebroken of ander technisch euvel. Toen ik aan de indrukwekkende ‘Dog’, de drieëneenhalve meter hoge stalen waakhond van Freerk Wieringa passeerde, bleef het werk onbeweeglijk stil. Op een kaartje las ik als verklaring: “DEFECT!!”.
Is de mens een machine?
Vaak wordt het lichaam van de mens met een machine vergeleken. Dat deed gynaecoloog Fritz Kahn (1888 – 1968). Hij noemde het lichaam “de meest competente machine in de wereld”. De dokter staat bekend omwille van zijn populariserende boeken vol prachtige illustraties. Hij begreep de kunst om complexe zaken begrijpelijk voor te stellen. Zijn vijfdelige reeks ‘Das Leben des Menschen’ uit de jaren twintig was een ware bestseller.
Het samennemen van mens en machine levert dan weer cyborgs op. Geïnspireerd door H.R. Giger en sciencefiction, maar ook manga- en ridderverhalen ontwerpt Nick Ervinck beelden van cyborgs, die hij vervolgens met 3D-printers afdrukt. Het resultaat zijn “futuristische afgodsbeelden die boven de bezoeker uittorenen”.
Anderen zien de machine of de robot eerder als de mechanische opvolger van de mens. Frankenstein richt zich op. “De übermensch in de vorm van een robot”, schrijft Annelies Nagels. Onlangs waarschuwden Stephen Hawking, Elon Musk en Bill Gates nog voor de gevaren van Artificiële Intelligentie die ons zou kunnen overvleugelen en daarna onderwerpen. In een interview met de BBC verkondigde Stephen Hawking: “De primitieve vormen van artificiële intelligentie die we al hebben, zijn erg nuttig. Maar ik denk dat de ontwikkeling van volledige artificiële intelligentie het einde van de mensheid kan inluiden.”
‘Modern Times’ uit 1936 van Charlie Chaplin blijft hilarisch én actueel. De vervreemding op de fabrieksvloer en het gebrek aan welzijn stellen ook vandaag problemen. Eerst zien we een kudde schapen en dan stappen werknemers en arbeiders uit de metro die zich naar hun werk haasten. Charlie Chaplin is een van de arbeiders die in de fabriek werkt. Hij moet de hele tijd schroeven vastdraaien.
Ook ‘Mon Oncle’ uit 1958 blijft genietbaar. ‘Mon Oncle’ is de eerste kleurenfilm van Jacques Tati. Monsieur Hulot bezoekt villa Arpel, het hypermoderne huis waar zijn neefje Gérard woont. Tati’s medewerker Jacques Lagrange bouwde de villa volgens de principes die architect Le Corbusier verkondigde. Het moderne comfort en alle nieuwe snufjes zijn echter niets voor oompje, die liever buiten in de natuur gaat wandelen.
Het samennemen van mens en machine levert dan weer cyborgs op. Geïnspireerd door H.R. Giger en sciencefiction, maar ook manga- en ridderverhalen ontwerpt Nick Ervinck beelden van cyborgs, die hij vervolgens met 3D-printers afdrukt. Het resultaat zijn “futuristische afgodsbeelden die boven de bezoeker uittorenen”.
Anderen zien de machine of de robot eerder als de mechanische opvolger van de mens. Frankenstein richt zich op. “De übermensch in de vorm van een robot”, schrijft Annelies Nagels. Onlangs waarschuwden Stephen Hawking, Elon Musk en Bill Gates nog voor de gevaren van Artificiële Intelligentie die ons zou kunnen overvleugelen en daarna onderwerpen. In een interview met de BBC verkondigde Stephen Hawking: “De primitieve vormen van artificiële intelligentie die we al hebben, zijn erg nuttig. Maar ik denk dat de ontwikkeling van volledige artificiële intelligentie het einde van de mensheid kan inluiden.”
‘Modern Times’ uit 1936 van Charlie Chaplin blijft hilarisch én actueel. De vervreemding op de fabrieksvloer en het gebrek aan welzijn stellen ook vandaag problemen. Eerst zien we een kudde schapen en dan stappen werknemers en arbeiders uit de metro die zich naar hun werk haasten. Charlie Chaplin is een van de arbeiders die in de fabriek werkt. Hij moet de hele tijd schroeven vastdraaien.
Ook ‘Mon Oncle’ uit 1958 blijft genietbaar. ‘Mon Oncle’ is de eerste kleurenfilm van Jacques Tati. Monsieur Hulot bezoekt villa Arpel, het hypermoderne huis waar zijn neefje Gérard woont. Tati’s medewerker Jacques Lagrange bouwde de villa volgens de principes die architect Le Corbusier verkondigde. Het moderne comfort en alle nieuwe snufjes zijn echter niets voor oompje, die liever buiten in de natuur gaat wandelen.
Liefde voor de machine
Honderd jaar geleden geraakten de futuristen gefascineerd door de moderne tijd en de mechanische en industriële vooruitgang. Futuristische schilders brachten machines, auto’s, treinen, vliegtuigen en fabrieken in beeld. Ze probeerden hierbij snelheid en beweging in hun schilderijen vast te leggen. De Vlaamse abstracte schilder en beeldhouwer Victor Servranckx (1897 – 1965) had goede contacten met Filippo Marinetti (1876 - 1944). Dat was de oprichter van het futurisme. Van Servranckx lag er in Turnhout zijn ‘Machiene Om Te Ontroeren’. Daarvoor kaderde hij … het schilderspalet dat hij in zijn jeugd gebruikte, in.
De abstracte kortfilm ‘Mechanical Principles’ van avant-garde filmer Ralph Steiner (1899 – 1986) toont raderen als was het een “ballet”. Een geslaagd experiment, maar geef mij toch maar ‘Darwinian Symphony’ van Bart Stolle. Het lijkt een ogenschijnlijk eenvoudige, wat naïeve animatiefilm te zijn, een soort ’Tik-Tak’ voor gevorderden!
De abstracte kortfilm ‘Mechanical Principles’ van avant-garde filmer Ralph Steiner (1899 – 1986) toont raderen als was het een “ballet”. Een geslaagd experiment, maar geef mij toch maar ‘Darwinian Symphony’ van Bart Stolle. Het lijkt een ogenschijnlijk eenvoudige, wat naïeve animatiefilm te zijn, een soort ’Tik-Tak’ voor gevorderden!
MENS EN MACHINE
19 maart – 22 mei 2016
Cultuurhuis de Warande
Warandestraat 42
2300 Turnhout
Meer info:
www.warande.be
stormopkomst.be
19 maart – 22 mei 2016
Cultuurhuis de Warande
Warandestraat 42
2300 Turnhout
Meer info:
www.warande.be
stormopkomst.be
Frank Beckers